سال 1776 ۾ جڏهن آمريڪا برطانيه کان آزادي حاصل ڪئي ته سندس بانين نه صرف آمريڪا کي هڪ الڳ سياسي ۽ ثقافتي سڃاڻپ ڏني، بلڪه ان سان گڏ ئي اهڙا نوان لفظ به ڏنا جن جي ڪري ’آمريڪي انگلش’ جي به هڪ الڳ سڃاڻپ پيدا ٿي.
آمريڪي صدر نون جوڙيل لفظن ۽ انهن جي مثالي تخليقي فقرن تي پال ڊڪسن ’Words from White House’ جي عنوان سان هڪ ڪتاب مرتب ڪيو آهي.
هن لکيو آهي ته آمريڪا جي بانين ٿامس جيفرسن، جان ايڊمز ۽ جارج واشنگٽن کي ان ڳالهه جو احساس هيو ته هو تمام گهڻو اهم ڪم ڪري رهيا آهن.
برطانوي نوآبادياتي نظام کان ڇوٽڪاري کان پوءِ آمريڪا جي هڪ جدا سڃاڻپ قائم ڪرڻ چاهن ٿا. انهيءَ جي ڪري هنن انگريزيءَ ۾ زبان جا ڪيترا ئي نوان تجربا ڪيا.
هن لکيو آهي ته نوان لفظ جوڙڻ جي هن انداز تي برطانوي تمام گهڻو ناراض هيا. سندن نظر ۾ آمريڪين جي پنهنجي ڪا زبان ڪانهي، بلڪه هنن انگلينڊ جي مادري زبان ڇني ان کي اختيار ڪري ورتو آهي.
پال ڊڪسن لکي ٿو ته اهي ڪجهه لفظ جن تي برطانوي تمام گهڻو خفا ٿيا انهن منجهان پهريون لفظ ڪانگريس مان ورتو ويو هو ۽ ٻيو لفظ صدر مان ورتو ويو جن کي ‘Presidential’ ۽ ’Congressional’ سڏيو ويو. ان کان اڳ انگريزيءَ ۾ اهي لفظ استعمال نه ٿيندا هيا.
هن لکيو آهي ته انهن تبديلين کي انگريزن ’’غير مهذبانه’’ ڪوشش قرار ڏنو هو. ليڪن هي اهي لفظ هيا جن جي آمريڪين کي ضرورت هئي. اهڙيءَ طرح جارج واشنگٽن به ’Administration’ جي معني تبدل ڪري ڇڏي. جن معنائن ۾ حڪومت جو لفظ استعمال ٿيندو آهي انهن جي لاءِ جارج واشنگٽن ’Administration’ جو لفظ استعمال ڪيو.
ڪڏهن ڪڏهن ته صدر جي تقرير لکڻ وارن به ڪو نه ڪو نئون لفظ يا فقرو ڳولهي داخل ڪيو ۽ هڪ کان ٻئي صدر انهن کي استعمال ڪري مشهور ڪيو.
مثال جي طور تي ’Americanize’ کي جارج واشنگٽن جي پرڏيهي وزير جان جي ڪنهن به تصور يا شئي کي آمريڪي روايتن ۾ ڍالڻ جي لاءِ آمريڪنائز جو لفظ ٺاهيو.
آمرڪي لينگوئيج جي اصطلاح ڪنهن بڻائي؟
صدرن کان علاوه ’نووا ويبسٽر’ اها شخصيت آهي جنهن انگريزيءَ جي الڳ آمريڪي سڃاڻپ ترتيب ڏيڻ ۾ بنيادي ڪردار ادا ڪيو. هنن 1806 ۾ پهرين انگريزي لغت مرتب ڪري شائع ڪئي هئي.
ويبسٽر کان اڳ ۾ برطانيه جي خلاف آمريڪا جي آزاديءَ جي جنگ ۾ شامل رهيو هو. انهيءَ دوران نيو يارڪ جي ملٽري ڪيمپ ۾ گهمندي ڦرندي کيس منفرد آمريڪي زبان جي ضرورت محسوس ٿي.
پال ڊڪسن چيو ته ويبسٽر ان ڪيمپ ۾ آمريڪا جي مڪاني باشندن جا آواز به ٻڌا. اتي آئرش لهجي سميت مختلف زبانن جو انگريزيءَ جي امتزاج سان بنجڻ وارا نوان لفظ به کيس ٻڌڻ ۾ آيا. اهو ئي موقعو هو جو ويبسٽر کي احساس ٿيو ته آمريڪا مختلف زبانن ۽ ثقافتن جو ڳانڍاپو هوندو، جنهن جي لاءِ هڪ الڳ زبان گهربل آهي.
نووا وبيسٽر ان ضرورت کي محسوس ڪندي ’American Language’ جي اصطلاح بڻائي ۽ هن جي آڏو نئين زبان جي تشڪيل بنيادي طور تي نو آبادياتي ماضيءَ کان بغاوت جو ئي قسم هئي.
آمريڪا جي باني صدرن جي زبان جي ڄاڻ
پال ڊڪسن چيو آهي ته اگرچه آمريڪا جي صدرن زبان بابت نوان تجربا ڪيا جن منجهان نئين اصطلاحن ۽ الفاظ جنم ورتو. ليڪن آمريڪا جي ابتدائي دور جا صدر ان معاملي ۾ سڀني کان اڳ ڀرا هيا.
هنن ٻڌايو ته ٿامس جيفرسن انگريزي جي 100 کان وڌيڪ لفظن کي انگريزي ڳالهه ٻولهه جو حصو بڻايو. ان ۾ ڪنهن شئي کي ننڍو يا گهٽ اهم ظاهر ڪرڻ جي لاءِ ’Belittle’، پير رکڻ جي لاءِ استعمال ٿيڻ واري اسٽول کي ’Pedicure’ جو لفظ ڏنو. ’Ottoman’ جو لفظ به ٿامس جيفرسن ڏنو هو.
دلچسپ ڳالهه اها آهي ته نوان لفظ ٺاهڻ جي مهارت رکڻ واري ٿامس جيفرسن نوان لفظ ٺاهڻ جي مشق جي لاءِ به ’Neologize’ جو لفظ ايجاد ڪيو هو.
آمريڪا جي باني صدرن منجهان جارج واشنگٽن ڪنهن عمارت يا ڇت هيٺ هئڻ جي حالت جي لاءِ ’Indoor’ جو لفظ إيجاد ڪيو هو. اڄ ان سان گڏ انڊور گيمز جهڙا ڪيترا ئي لفظ وجود ۾ اچي چڪا آهن.
محققين جي مطابق حساب ڪتاب ۾ سراسريءَ جي لاءِ انگريزي لفظ ’Average’ ۽ نيو يارڪ جي شهرين جي لاءِ ’New Yorker’ جي ترڪيب به جارج واشنگٽن جي زبان دانيءَ جو ڪمال هو.
خيالي منصوبا ٺاهڻ واري هڪ ڪردار تي اسپينش ناول ’Don Quixote’ ڪلاسڪ جو درجو رکندو آهي. انهيءَ مجهان صدر ايڊمز خيالي ۽ غير حقيقت پسندانه منصوبن جي لاءِ ’Quixotic’ جي اصطلاح بنائي. تيزيءَ سان حرڪت جي لاءِ اڄ استعمال ۾ اچڻ وارو لفظ ’Hustle’ ۽ ڊيگهه جي لاءِ ’Lengthy’ جي لفظ جو استعمال به جان ايڊمز ڪيو.
پال ڊڪسن جو چوڻ آهي ته ڪن صدرن سوچي سمجهي نوان لفظ تشڪيل ڏنا. ليڪن ڪيترا ئي ڀيرا محض اتفاق يا بي خياليءَ ۾ اهڙيون ايجادون سامهون آئيون. آمريڪا جي ابتدائي صدرن ۾ شروع ٿيڻ واري هيءَ روايت پوءِ به جاري رهي.
ليڪن دلچسپ ڳالهه اها آهي ته لفظن ۽ اصطلاحات بنائڻ وارن انهن غير معمولي ابتدائي آمريڪي ليڊرن پنهنجي لاءِ ڪو اصطلاح نه ٺاهيو هو. سال 1920 جي ڏهاڪي ۾ اهو ڪم به هڪ آمريڪي صدر پورو ڪيو.
صدر گارب گارڊنگ اهو پهريون صدر هيو جنهن آمريڪا کي آزادي ڏيارڻ ۽ ان جو آئين ٺاهڻ وارن رهنمائن جي لاءِ ’Founding Fathers’ جو لقب استعمال ڪيو. هڪ نئين قوم ٺاهڻ وارن انهن رهنمائن جي تعارف جي لاءِ اهو مناسب ترين لفظ هيو.
(هيءَ تحرير وائس آف آمريڪا جي لاءِ ڊورا ميڪوار جي رپورٽ تي ٻڌل آهي)
